تغذيه صحيح از اصولي ترين و پر اهميت ترين مسئله در نگهداري پرندگان قفسي مي باشد كه ضامن حفظ سلامتي و شادابي پرندگان مي باشد.
طبق دسته بنديهاي زيست شناسي ، قناري وحشي كه از اجداد قناري اهلي شده فعلي مي باشد ، به دسته گنجشكها و خانواده فنج ها از راسته سبك بالان تعلق دارد و گروه قناريها خود جزء كوچكي از اين خانواده بزرگ است .
قناري پرنده ايست دانه خوار اما جيره غذايي او را تنها دانه ها تشكيل نمي دهند و سبزيجات تازه و ميوه هاي رسيده نيز مورد علاقه او مي باشند .
پرندگان آزاد ، در قلمرو خود قادر به تامين نيازهاي بدني مي باشند. از جوانه درختان تا ميوه هاي وحشي و دانه گياهان ،‌كرم ها و بسياري از غذاهاي ديگر . اما پرندگان در قفس اينگونه نيستند و نيازهاي آنها را صاحبان آنان بايد تهيه كنند.
در تغذيه پرندگان قفسي رعايت چند نكته اهميت دارد: غذاي آنان بايد تازه ، طبيعي ، متنوع و تمييز باشد. و از نظر طبيعت سردي و گرمي و تامين املاح معدني و ويتامين ها مورد توجه قرار گيرند. در اين قسمت به خواص بعضي از دانه ها اشاره مي كنيم :
تخم كتان كه به دانه قناري مشهور است طبيعتي گرم دارد و حاوي انواع ويتامين و تركيبات كربو هيدرات و املاح معدني مي باشد
تخم ارزن طبيعتي سرد و خشك دارد و دانه ايي است قليايي و سرشار از پروتئين و منبعي غني از ويتامين A و فسفر و املاح معدني گوناگون. معمولا آن را با مخلوط تخم كتان به قناريها ميدهند. به اين ترتيب كه دو قسمت تخم كتان را با يك قسمت تخم ارزن مخلوط كرده و در اختيار قناريها مي گذارند.
تخم كاهو كه طبيعتي سرد دارد و داراي املاح معدني غني ، تامين كننده آهن ، اشتها آور ، ضد يبوست و بر طرف كننده برونشيت است.
تخم خرفه طبيعتي سرد دارد و داراي املاح معدني بوده و خاصيت تمييز كنندگي دستگاه گوارش و ضد انگل روده را دارد.
تخم كلم قمري طبيعتي سرد دارد و داراي املاح معدني مفيد بوده و يك پاك كننده موثر است.
تخم اسفرزه نيز داراي طبيعتي سرد بوده و حاوي املاح معدني و ويتامين هاي مختلف مي باشد.
تخم شلغم طبيعتي گرم داشته و سرشار از ويتامين C و املاح معدني و ضد چاقي بوده و برطرف كننده سرماخوردگي و آسم مي باشد.
تخم چغندر : اين دانه معتدل مي باشد و سرشار از ويتامينها و املاح معدني بوده و خاصيت پاك كنندگي دارد.
تخم منداب طبيعتي گرم دارد و سرشار از املاح معدني بوده و مانع از پيچيدن تخم در شكم قناري مي شود.
تخم گشنيز طبيعتي گرم داشته و اشتها آور و ضد انگل است.
تخم شاهدانه طبيعتي گرم دارد . پرچرب و محرك است و بهتر است در جيره غذايي قناري كمتر وارد شود.
تمامي اين دانه ها براي قناريها قابل استفاده مي باشند اما اگر توازني بين مخلوط اين دانه ها وجود نداشته باشد ميتواند موجب بيماري پرنده گردد. دقت در تنظيم يك رژيم غذايي متعادل و استفاده از دانه هاي مخلوط و رعايت اعتدال در خوراندن آن ، موجب مي شود تا ضمن استفاده پرنده از خواص مفيد دانه ها ، به عوارض ناشي از مصرف زياد آنها نيز مبتلا نگردد. بهتر است براي اين منظور از ظروف انگشتي مخصوصي كه در فروشگاهها نيز وجود دارد استفاده كرده و در هر نوبت يك قاشق چايخوري از دانه مورد نظر به قناري داده شود.
مصرف سبزيجات و ميوه هاي تازه نيز در جيره غذايي قناري بايد وجود داشته باشد اما طبق يك برنامه منظم .
در اين بخش درباره خواص و طبيعت بعضي از سبزيجات و ميوه ها توضيح ميدهيم:
برگ كاهوي بدون رطوبت تامين كننده كلسيم و آهن و اشتها آور و ضد يبوست مي باشد. برگ كاهو طبيعتي سرد دارد.
برگ تازه و جوان اسفناج ،‌ طبيعتي معتدل داشته و تامين كننده آهن و ضد يبوست مي باشد.
برگ و ساقه كرفس نيز طبيعتي گرم داشته و حاوي سديم ، پتاسيم و كلسيم مي باشد و به مقدار كم به قناريها داده مي شود.
برگ گشنيز تازه طبيعتي سرد داشته و حاوي ويتامين C و A و املاح معدني مي باشد.
برگ تيزك شاهي نيز طبيعتي گرم دارد و حاوي ويتامين C ، كلسيم و يد بوده و ضد آسم مي باشد.
برگ تيزك آبي نيز همان خاصيت تيزك شاهي را دارد اما مقدار يد آن بيشتر مي باشد و در درمان برونشيت و آسم بسيار مفيد است.
سيب درختي شيرين طبيعتي معتدل دارد و سرشار از ويتامينهاي گوناگون بوده و در درمان يبوست و اسهال مفيد است.
گلابي طبيعتي معتدل داشته و مملو از ويتامين ها و املاح معدني مي باشد.
پرتقال شيرين طبيعتي معتدل دارد و حاوي ويتامين C و املاح معدني مي باشد و در بهبود و درمان بيماري آسم و سرماخوردگي و برونشيت ميتوان از آن استفاده كرد.
هويج تازه طبيعتي گرم دارد و سرشار از ويتامين A و املاح معدني و رنگدانه است كه جلا دهنده پرهاي قناري مي باشد.
چنانچه مقداري پوست خشك شده ي تخم مرغ را كوبيده و هر 15 روز كمي از آن را به قناريها بدهيد باعث مي شود تا علاوه بر صحت مزاج ، قناريها ي ماده در فصل تخم گذاري ، تخم بدون پوسته نگذارند و به يبوست نيز مبتلا نشوند.
در استفاده از سبزيجات و ميوه ها بايد توجه داشت كه قبل از استفاده ، آنها را كاملا شسته و تمييز كرده و ورطوبت آنها گرفته شود. سبزيجات و ميوه ها بايد بدون لك بوده و مانده و پلاسيده نباشند.
ميوه ها و سبزيجات را ميتوان هفته اي يك تا دو بار در جيره غذايي قناريها استفاده كرد.
جوانه ها كامل ترين و حيات بخش ترين غذاها هستند. دانه ها در هنگام جوانه زدن ،‌مملو از ويتامينها و پروتئين ها ، املاح معدني غني ، كربوهيدراتها و قندهاي طبيعي شده و براي مصرف قناريها و مخصوصا جوجه هاي يكماهه بسيار مفيد هستند.
براي تهيه جوانه ها ميتوانيد از اين دستور استفاده نماييد:
تخم شلغم ، تخم چغندر و تخم خرفه را به مقدار كافي درون ظرف آب تمييزي بريزيد . مقدار آب بايد حدود نيم سانت بالاتر از سطح دانه ها در ظرف باشد. آن را حدود 24 ساعت در همان حال باقي بگذاريد. معمولا دانه ها پس از اين مدت آماده جوانه زدن مي شوند. حال دانه ها را از آب خارج كرده ، بشوييد و بر روي پارچه تمييزي بريزيد و بر روي آن نيز پارچه نم دار ديگري پهن كنيد به طوري كه تمامي دانه ها را بپوشاند. هر روز كمي آب بر روي پارچه بپاشيد تا همواره نم دار باشد. پس از اينكه جوانه ها حدود نيم سانت رشد كردنند آنها را با آب تمييز شسته و براي جلوگيري از رشد كردن ، آنها را در پارچه اي بپيچيد و درون كيسه نايلوني گذاشته و در يخچال قرار دهيد. هر روز به مقدار كمي از اين جوانه ها به قناريها بدهيد.
برنامه غذايي پيشنهادي براي قناري ها در دوازماه سال
فروردين ماه:
غذاي معمولي شامل سه چهارم تخم كتان و يك چهارم تخم كلم قمري مي باشد.
در مورد ماده قناريهايي كه بر روي تخم خوابيده اند بايد طبق آنچه در مورد تغذيه جوجه قناريها گفته شده عمل كرد.
ارديبهشت ماه:
رعايت نظافت قفس و لانه قناري
جدا كردن جوجه هاي بزرگ شده از پدر و مادر
ادامه برنامه تغذيه ي جوجه قناريها طبق آنچه قبلا گفته شده است
خرداد ماه:
در اين ماه دستور غذايي مانند ارديبهشت ماه مي باشد.
بررسي قفس و لوازم موجود در قفس قناريها و اطمينان از عدم وجود كنه قناري و اقدام براي نابود كردن آنها.
تير ماه:
براي قناريهايي كه هنوز داراي جوجه مي باشند بايد طبق دستور غذايي ارديبهشت ماه عمل نمود.
قناريهايي كه بايد غذا هاي رنگي مصرف كنند نيز هفته اي يكي دوبار از اين غذا بايد مصرف نمايند.
جوجه هاي دوره اول در اين ماه بايد در قفس پرواز قرار داده شوند. در اين ماه نبايد در فكر جوجه كشي باشيد. قناري ها نبايد در دوران جوجه كشي به پرريزان بيفتند بنابراين قناريهايي كه وظيفه پرورش و بزرگ كردن جوجه هاي خود را به پايان رسانيده اند بايد نر و ماده از يكديگر جدا شوند.
مرداد ماه :
در اين ماه بايد غذاي معمولي شامل سه قسمت تخم كتان و يك قسمت تخم كلم قمري باشد. و در هفته سه مرتبه به ميزان يك قاشق چايخوري دانه هاي مخلوط به جيره غذايي قناريها اضافه نمود.
همچنين مقدار كمي سبزيجات نيز بايد به جيره غذايي قناريها اضافه شود.
جوجه هاي قناري بايد همگي در قفس جداگانه نگهداري شوند. اضافه كردن يك داروي مقوي كه حاوي مواد آهني باشد ،كمك خوبي براي گذراندن دوره تولك خواهد بود.
تميز كردن و ضدعفوني نموده قفس و وسايل داخل آن نيز از وظايف اين ماه مي باشد.
شهريور ماه :
برنامه غذايي اين ماه نيز مانند ارديبهشت ماه مي باشد. همچنين مقدار غذاي رنگي قناريهايي كه دوره تولك آنها روبه پايان است بايد بتدريج كم شود.
مهر ماه :
به قناريهاي جوان كه دوران تولك خود را به پايان رسانيده اند ميتوان مقداري كمي غذاي سبزي داد و غذاي معمولي آنها همان سه قسمت تخم كتان و يك قسمت تخم كلم قمري و مقدار كمي دانه مخلوط مي باشد.
در اين ماه بررسي بدن قناريها براي اطمينان از عدم وجود كنه قناري لازم است. در صورت مشاهده كنه قناري بايد از داروي مخصوص آن براي از بين بردن كنه ها استفاده شود.
آبان ماه :
تمام قناريها در اين ماه دوران تولك خود را به پايان رسانيده اند و غذاي رنگي بايد بتدريج قطع شود.
جيره غذايي در اين ماه نيز مانند ماه قبل مي باشد.
آذر ماه :
برنامه غذايي در اين ماه علاوه بر غذاي معمولي ماه گذشته ، مقدار كمي سيب شيرين و سبزي مي باشد كه به طور يك روز در ميان ميتوان به قناريها داد. تغذيه با غذاي نرم بايد قطع شود مگر به قناريهايي كه ضعيف و ناتوان باشند.
اتاق قناريها نيز بايد بر عليه حشرات و كنه قناري ضد عفوني شود. براي قناريها نيز بايد ظرف آب تمييز قرار داده شود تا بتوانند در آن حمام كنند.
دي ماه :
رژيم غذايي اين ماه همان سه چهارم تخم كتان و يك چهارم تخم كلم قمري مي باشد. به ماده قناريها نيز بهتر است يك قاشق مربا خوري تخم منداب در هفته دو مرتبه داده شود . اين كار از پيچيدن تخم در شكم قناري جلوگيري مي كند.
علاوه بر جيره معمولي ، يك روز در ميان يك قاشق چاي خوري از دانه هاي مخلوط نيز داده شود. قدري برگ كاهو و مختصري سيب شيرين در هفته سه مرتبه بايد به همه قناريها داده شود. بديهي است روزي كه به قناريها ميوه داده مي شود ، سبزي لزومي ندارد. پوست تخم مرغ كاملا خشك و يا صدف خرد شده در كف قفس بايد هميشه موجود باشد.
براي قناريهاي ضعيف روزي يك قاشق چايخوري غذاي تخم مرغي لازم است.
بهمن ماه:
در اوايل اين ماه قناريها بايد از نظر سلامت و نيروي بدني مورد توجه قرار گيرند. در صورت لاغر بودن علاوه بر غذاي ماه قبل بايد يك قاشق چايخوري غذاي تخم مرغي به آنها داده شود.
نظافت اتاق و قفس قناريها نيز بايد در اين ماه مورد توجه قرار گيرد.
ناخنهاي تمام قناريهايي كه بيش از يكسال دارند بايد با قيچي بسيار تيز گرفته شود اما دقت شود كه رگ داخل ناخن بريدن نشود زيرا قناري دچار خونريزي شده و ضعيف ميگردد.
به تمامي ماده قناريها بايد هفته اي دو تا سه مرتبه يك قاشق چايخوري غذاي تخم مرغي يا همطراز آن داده شود. اما ماده قناريهايي كه خوب پيشرفت داشته اند و رو به چاقي مي روند بهتر است از اين رژيم غذايي محروم شده و همان غذاي معمولي به آنها داده شود.
برنامه غذايي قناريهاي نر مانند ماه قبل خواهد بود .